Jakub Lejkin

Jakub Lejkin urodził się w 1906 roku jako syn zamożnego hurtownika galanterii skórzanej. Ukończył studia na wydziale prawa. Przed 1940 pracował jako adwokat w Warszawie. W czasie istnienia getta warszawskiego podczas II Wojny Światowej zastępcą komendanta policji żydowskiej w getcie warszawskim i nazistowskim kolaborantem współpracującym z III Rzeszą Adolfa Hitlera.

Der kleiner general (mały generał) albo mały Napoleon – bo tak nazywali go Niemcy – był energicznym człowiekiem o bardzo niskim wzroście i o filigranowej posturze. JudenratJudenrat (Rada Żydowska lub Żydowska Rada Starszych) – organizacje, które w czasie II wojny światowej były powoływane przez nazistowskie władze niemieckie z zadaniem administrowania żydowskimi społecznościami oraz wdrażania wydawanych względem nich niemieckich zarządzeń i rozkazów. Oprócz kolaboracji z okupantem, większość Judenratów dopuszczała się również korupcji i była ukierunkowana na wyniszczenie ludności żydowskiej. Tylko kilka z nich podjęło się współpracy z partyzantami. przyjął go do pracy w policji żydowskiejNiem: Jüdischer Ordnungsdienst, dosł. Żydowska Służba Porządkowa, zwyczajowo policja żydowska – w okresie II wojny światowej podległe częściowo Judenratom, kolaborujące z nazistowskimi Niemcami, żydowskie jednostki policyjne wewnątrz gett, obozów pracy oraz obozów koncentracyjnych. Policja ta zajmowała się rekwizycjami, łapankami innych żydów, eskortowania przesiedleńców oraz akcji deportacyjnych. już na samym początku istnienia getta warszawskiego, podobnie jak około 200 innych adwokatów. Podczas werbunku jego kandydatura była trzykrotnie odrzucana przez komisję ze względu na niski wzrost. Był wyjątkowo brutalny jako policjant. Cierpiał na kompleks niższości. Podczas apelu, wyższych od siebie porządkowych bił po twarzy unosząc się na palcach.

Żydowski publicysta, Jehoszua PerleJehoszua Perle także Joszua Perle (1888 - 1944) – żydowski pisarz, publicysta i tłumacz, przedstawiciel realizmu i naturalizmu, tworzący wyłącznie w jidysz. W czasie okupacji niemieckiej w 1940 roku znalazł się w getcie warszawskim i pracował w Wydziale Propagandy Zakładu Zaopatrywania Judenratu, gdzie redagował plakaty. W 1943 roku przeszedł na „stronę aryjską”, lecz padł ofiarą niemieckiej prowokacji w hotelu Polskim przy ul. Długiej. Został wraz z synem wywieziony do Bergen-Belsen, a następnie do Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął wiosną 1944 r. , pisał o nim tak:

Mały, komiczny człowieczek, który pasowałby bardziej do cyrku niż do dowodzenia policją. A może pasuje do obu? Swoją pracę wykonywał z uśmiechem na ustach, w dobrym nastroju i po knajacku. Dziś dostarczył tyle a tyle "łebków", jutro dostarczy tyle a tyle – żyć nie umierać. Jego żadna kula jeszcze nie dosięgła.

Chodził ten mały człowieczek w wysokich butach i krótkiej kurteczce z nieodzowną trzcinką.

Z sublokatorskiego pokoju przeprowadził się szybko do własnego trzypokojowego mieszkania z pięknymi meblami. Mówiono o nim „mały człowiek do wielkich interesów”. Był podejrzany o przyjmowanie łapówek i prezentów w celu ułatwienia zatrudnienia na dobrych stanowiskach w policji żydowskiej. Kpiono sobie w getcie, że kierownicy Służby Porządkowej, w tym Lejkin, już wygrali wojnę, bo od tyfusu są zaszczepieni, przed głodem zabezpieczeni i z Gestapo(niem. Geheime Staatspolizei) Tajna Policja Państwowa utworzona w III Rzeszy, która w sposób bezwzględny zwalczała wszelkie przejawy oporu na terenach okupowanych. Utożsamiana z najstraszliwszymi niemieckimi zbrodniami przeciw polakom, a po 1942 i przeciw żydom. Rozwiązana wraz z upadkiem III Rzeszy w 1945. Przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznana za organizację zbrodniczą. zaprzyjaźnieni.

Z terrorem policji żydowskiej walczono również humorem. W zbiorze wierszyków satyrycznych "Sylwetki znakomitych mężów Służby Porządkowej" i Lejkin doczekał się swojego miejsca:

Hej chłopcy, hej junacy
Łapcie Żydów do obozu pracy.
Ja pierwszy do szeregu stanę,
Po tym drugą gwiazdkę dostanę.
Branka Żydów to rzecz czysta,
Gmina płaci złotych trzysta,
Nie jest to żadna afera
Zapytajcie Goldfedera.
I nie hańbi żadna praca
Zapytajcie o to Kaca.

"Druga gwiazdka" to awans na obwodowego, "złotych trzysta" to nagroda za łapanie żydów, Goldfeder był pomocnikiem Lejkina, a Kac jego prawą ręką.

W latach 1940-1941, za skuteczne przeprowadzenie nocnej łapanki żydów do obozów pracy został obwodowym. Dzięki swej pracowitości i wyjątkowej służbistości, zwrócił uwagę swego przełożonego - samego szefa policji żydowskiej Szeryńskiego - i zyskał jego zaufanie. Wiernie wykonywał wszystkie polecenia. W ten sposób dalej awansował: został szefem Departamentu Służby i Szkolenia. Stworzył Izbę Zatrzymań, czyli areszt.

Miał pełne zaufanie swojego przełożonego. Wyznaczany był do odprawiania oddziałów i powierzono mu kierownictwo inspekcji, czyli kontroli służb. Po tymczasowym aresztowaniu przez gestapo samego Szeryńskiego w maju 1942 roku, przejął obowiązki komendanta policji żydowskiej do lipca. Piastując to stanowisko odegrał kluczową rolę podczas tzw. Wielkiej Akcji wysiedleńczej do obozu zagłady w TreblinceObóz zagłady w Treblince – niemiecki nazistowski obóz zagłady funkcjonujący od lipca 1942 roku. Prowadzono w nim eksterminację ludności żydowskiej. Niemcy kierowali do niego przede wszystkim transporty z gett w okupowanej Polsce, w tym z getta warszawskiego. Ponadto w Treblince byli mordowani Żydzi austriaccy, czescy, greccy, jugosłowiańscy, niemieccy i słowaccy oraz Romowie i Sinti. Ofiary zabijano w stacjonarnych komorach gazowych przy użyciu gazów spalinowych. Liczba ofiar Treblinki sięgnęła prawdopodobnie ok. 800 tys. osób. Był to największy ośrodek zagłady w Generalnym Gubernatorstwie, a zarazem drugi po Auschwitz-Birkenau w okupowanej Europie. w lipcu 1942 roku. Władysław SzpilmanWładysław Szpilman, ps. „Al Legro” (ur. 5 grudnia 1911 w Sosnowcu, zm. 6 lipca 2000 w Warszawie) – polski kompozytor, pianista i aranżer żydowskiego pochodzenia. W 1940 rodzina Szpilmanów znalazła się w utworzonym przez Niemców getcie warszawskim. W 1942 stracił całą rodzinę, sam zaś dzięki pomocy żydowskiego policjanta, który zmusił go do ucieczki z Umschlagplatzu, uniknął deportacji do obozu zagłady w Treblince. Pozostał w ukryciu, w ruinach wypalonego domu. Odkrył go tam Niemiec, kapitan Wehrmachtu Wilm Hosenfeld, który udzielał mu pomocy, dostarczając mu żywności. Dopiero w 1950 Szpilmanowi udało się poznać tożsamość Niemca, lecz nie udało mu się już uwolnić go z niewoli sowieckiej. Hosenfeld zmarł w obozie karnym pod Stalingradem w sierpniu 1952 (pośmiertnie otrzymał tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata). wspominał:

(...) rozpoczęło się najgorsze – wysiedlenie półmilionowej dzielnicy miasta, pozorny absurd, w który nikt nie mógł uwierzyć. W tych pierwszych dniach akcję przeprowadzała wyłącznie policja żydowska z trzema siepaczami na czele: pułkownikiem Szeryńskim oraz kapitanami Lejkinem i Ehrlichem. Byli oni nie mniej groźni i bezlitośni niż Niemcy, a może nawet bardziej jeszcze nikczemni niż oni: gdy znajdowali ludzi, którzy zamiast zejść na dziedziniec gdzieś się ukryli, dawali się łatwo przekupić, ale tylko pieniędzmi. Łzy, błaganie, a nawet rozpaczliwe krzyki dzieci nie mogły ich poruszyć.

Sam Lejkin wydał rozkaz, że każdy policjant musi dostarczyć 5 żydów na UmschlagplatzUmschlagplatz (z niem. plac przeładunkowy) – nieistniejąca obecnie rampa kolejowa przy ulicy Stawki 4/6 w Warszawie, która wraz ze znajdującymi się w jej sąsiedztwie budynkami była wykorzystywana w latach 1942–1943 jako miejsce koncentracji Żydów z warszawskiego getta przed wywiezieniem ich do obozu zagłady w Treblince oraz obozów w dystrykcie lubelskim.. Chcąc wypełnić swoją powinność, policjanci dopuszczali się największych okrucieństw.

Około miesiąc po Wielkiej Akcji, podczas której Lejkin wykazał się szczególną bezwzględnością, został na nim wykonany wyrok śmierci przez Żydowską Organizację BojowąŻydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) – działająca w kilku większych miastach konspiracyjna organizacja zbrojnego oporu żydów polskich w trakcie Holocaustu, najbardziej znana spośród formacji żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. . Była to pierwsza egzekucja przeprowadzona przez ŻOB. Wyrok wykonał żydowski bohater i bojownik getta Eliasz RóżańskiRóżański Eliahu, pseud. Elik, Elek - działacz Ha-Szomer ha-Cair, bojownik getta warszawskiego. Przed II wojną światową należał do warszawskiego Ha-Szomer ha-Cair i uczęszczał do żydowskiego gimnazjum. Po wybuchu wojny udał się na tereny zajęte przez ZSRR. W 1940 r. powrócił do Warszawy. Aktywnie uczestniczył w konspiracji w getcie warszawskim. Był członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej. W czasie Wielkiej Akcji w getcie trafił z towarzyszami do pociągu do Treblinki. Udało im się wyskoczyć i wrócić do getta. W 1943 r. Różański znalazł się w grupie bojowników, którzy wmieszali się w tłum żydów prowadzonych na Umschlagplatz i zaatakowali niemieckich strażników. Podczas walk Różański został śmiertelnie ranny i zmarł następnego dnia. 29 października 1942 o godzinie 18:10. W zamachu został również ranny Marceli Czapliński - adiutant Lejkina.

Lejkin jest pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie.

ŹRÓDŁO:
Centralna Biblioteka Judaistyczna
https://cbj.jhi.pl/documents/740413/639/
ARCHIWUM RINGELBLUMA - Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, tom 34, Getto warszawskie cz. II, Redakcja naukowa, Tadeusz Epsztein, Warszawa 2016
Instytut Pamięci Narodowej
https://www.jhi.pl/artykuly/zydowska-sluzba-porzadkowa-w-getcie-warszawskim,6181
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jakub_Lejkin
https://en.wikipedia.org/wiki/Jakub_Lejkin