Zarys historyczny i kulturowy kolaboracji żydów z okupantami

II Wojna Światowa - Tło historyczne i kulturowe - Polska

Dlaczego żydzi kolaborowali z nazistowskimi Niemcami oraz komunistyczną władzą radziecką?

Reprezentanci partii syjonistycznych, elita przedwojennej społeczności żydowskiej, rabini, nie tylko wspierali przed wojną emigrację żydów z Europy do Palestyny, ale również starali się na stworzenie autonomii żydowskich w krajach Europy. Całkowicie nieskutecznie. Odmówiła im tego również Polska, chociaż zapisała się jako jedyny kraj w Europie, który nie tylko przyjął żydów w XI wieku jak najbardziej przyjaźnie, ale nawet uregulował ich status przyznając im częściową autonomię m.in. poprzez własne sądownictwo, zapewnienie wolności osobistej, bezpieczeństwa, prawa do wyboru zawodu i wolności podróżowania.

Przed II Wojną Światową, w związku z wybuchem pogromów w Rosji, do Królestwa Polskiego przybywali żydzi, osiedlając się przede wszystkim w Warszawie, Łodzi i Zagłębiu Dąbrowskim. W tym czasie można było zaobserwować wzrastające poczucie łączności inteligencji polskiej i żydowskiej. Antysemityzm w Warszawie nie miał wielu zwolenników i nie był mile widziany.

Rozłam i początki polskiego antysemityzmu spowodowane były tym, że (szczególnie) młodzi żydzi masowo wstępowali w szeregi grup komunistycznych, syjonistycznych i socjalistycznej żydowskiej partii Bund. Żydzi, stanowiący wówczas aż 9,5% polaków, stawali się więc w ogólnej opinii zagrożeniem dla państwa, które działało w oparciu o zupełnie inne wartości. Oliwy do ognia dolało wspieranie radykalnych, rosyjskich ruchów socjalistycznych, mających początek w strajkach studentów w carskiej Rosji. Żydzi zarzucali polakom antysemityzm, a Ci z kolei tłumaczyli go niechęcią żydów w uznaniu polskiego interesu narodowego. Przejawy antysemityzmu były różne. W latach 30 na uczelniach wyższych we Lwowie rozpoczęto segregację i limity przyjęć. Pojawiały się ekscesy antyżydowskie, bojkoty sklepów. Nawet niektórzy politycy wyrażali opinie, aby żydzi wyemigrowali np. na Madagaskar.

III Rzesza

Realna szansa na utworzenie prawdziwej i całkowicie niezależnej autonomii pojawiła się z początkiem II Wojny Światowej, a zapewnić ją miały nazistowskie Niemcy. Po zajęciu Polski nie tylko zezwolono najbogatszym żydom na wyjazd do Palestyny, ale przede wszystkim - w końcu - umożliwiono utworzenie żydowskich autonomii - gett, w których żydzi otrzymali prawa, jakich jeszcze wcześniej nigdzie nie mieli: własną strukturę władzy i administrację, budżet, prawo nakładania podatków przez Judenrat lub burmistrza, żydowskie szkoły, pocztę, rabinat oraz własne instytucje kulturalne. W Krakowie i Łodzi getta wydawały gazety. Warto zaznaczyć, że do obozów koncentracyjnych zaczęto wywozić żydów dopiero na wiosnę 1942 roku, a więc niecałe 3 lata po rozpoczęciu wojny. Wcześniej władze niemieckie zsyłały do nich przede wszystkim polaków. Znane były przypadki, gdzie Polacy celowo nosili na ramieniu gwiazdę Dawida, aby uniknąć aresztowania.

W całej okupowanej Europie zaczęły pojawiać się żydowskie autonomie. Elity żydowskie, za cenę spokoju i relatywnie normalnego życia, już niebawem miały płacić za nie setkami tysięcy żyć najbiedniejszych żydów. Judenraty przygotowywały imienne listy żydów wraz z ich mieniem, a Niemiecki okupant - całkowicie pewny lojalności żydów - Żydom zadaje śmierć żydowskimi rękami!

Rosja sowiecka

Podobnie działo się po wschodniej stronie Polski - pod okupacją sowiecką. Społeczności żydowskie nie tylko były zadowolone z klęski Polski, ale również z radością witały Armię Czerwoną, stawiając im bramy tryumfalne, witano kwiatami a nawet muzyką. Zachowało się wiele relacji z tych wydarzeń, oto kilka z nich:

Żydzi byli bardzo uradowani, tak że wielu z nich podchodziło do idących czołgów i całowali żelazo, wznosili okrzyki „nechej żywe czerwona armia, my was żdały 22 goda”.
Żydzi witali z sowieckimi sztandarami i z kwiatami, czepiali się maszyn.
Brama powitalna dla Armii Czerwonej we wsi Grudziewicze
(...) cała społeczność żydowska, a także wielu nie-Żydów, wyszło powitać sowieckich wybawicieli (…). Nasza radość nie miała granic (…). Niemal dni Mesjasza.
Ludzie całowali zakurzone buty żołnierzy. Dzieci pobiegły do parku, narwały jesiennych kwiatów i obrzucały nimi żołnierzy. Czerwone flagi były widoczne w zasięgu wzroku i całe miasto tonęło w czerwieni.

W Międzyrzecu Koreckim ten sam kahał żydowski witał nie tylko Sowietów ale również Niemców, kiedy wkroczyli do miasta w 1941:

Byłem znowu na rynku i widziałem, z jakim entuzjazmem Żydzi witali Niemców. Ci zbaranieli, byli zdziwieni i wściekli. Oficerowie zaczęli bić po twarzach i kopać starszyznę żydowską, a żołnierze wywracać przygotowane stoły. Zrobił się wielki lament – aj waj, szatan przyszedł – można było usłyszeć z tłumu uciekających Żydów.
—ze wspomnień kresowiaka, Juliana Jamroza, mieszkańca Międzyrzeca Koreckiego

Przyczyną takiego stanu rzeczy była sytuacja materialna biednych żydów, która wyraźnie się pogorszyła w ostatnich latach istnienia II RP. Wśród celebrujących "wyzwolicielską" Armię Czerwoną zdecydowanie dominowała młodzież, biedota, przedstawiciele marginesu społecznego i komuniści, a także uchodźcy z ziem zajętych już przez Niemców. Pierwsza grupa - biedota - nie widząc szans na polepszenie swojego bytu materialnego w Polsce, widziała dla siebie szansę w komunizmie. Z kolei ci drudzy na własnej skórze poznali niemiecką brutalność. Armię Czerwoną traktowali więc jako wyzwolicieli i obrońców przed III Rzeszą, która zapewni im również bezpieczeństwo przed napaściami ze strony zdegenerowanych przez wojnę bandytów.

Negatywnie do nowej władzy radzieckiej odnieśli się ludzie starsi, lepiej wykształceni i majętni, którzy pamiętali zachowanie bolszewików w czasie wojny 1919–1921. I nie mylili się. Armia, która miała okazać się wybawieniem żydów spod polskiego antysemityzmu, szybko zajęła się wywłaszczeniami żydów, likwidacją prywatnego handlu, zamykaniem synagog i szkół z językiem hebrajskim czy wywózkami na Sybir.

Ja za takie oswobodzenie im dziękuję i proszę, by to był ostatni raz.
—Mleczarz z Łucka Mendel Srul

Comments:


No comments.


314812
Przesyłając swój komentarz zgadzasz się z polityką strony:
  1. Bądź uprzejmy: Staraj się być grzeczny i szanować innych użytkowników. Unikaj agresywnych, obraźliwych czy poniżających komentarzy. Absolutnie nie tolerujemy antysemityzmu.
  2. Unikaj trollowania: Nie udzielaj się w celu wywoływania kontrowersji lub rozpoczynania niepotrzebnych sporów. Skup się na konstruktywnej dyskusji.
  3. Nie spamuj: Nie publikuj niezwiązanych z tematem artykułu komentarzy lub niepotrzebnie powielaj treści. Pamiętaj, że inni czytelnicy szukają wartościowych informacji.
  4. Sprawdź faktograficzność: Jeśli zamierzasz udostępnić jakieś informacje lub cytaty, upewnij się, że są one dokładne i poparte wiarygodnymi źródłami. Unikaj rozpowszechniania dezinformacji.
  5. Przeczytaj komentarze innych: Przed dodaniem swojego komentarza, zapoznaj się z innymi komentarzami. Może to pomóc w uniknięciu powtarzania się lub zrozumieniu, jakie są już punkty widzenia innych użytkowników.
  6. Kontroluj emocje: Jeśli jakaś treść wywołuje w tobie silne emocje, zastanów się przed napisaniem komentarza. Staraj się zachować spokój i merytoryczność w dyskusji.
  7. Pamiętaj, że wraz z przesłaniem komentarza, zrzekasz się prawa własności intelektualnej do jego treści na rzecz tej strony (za wyjątkiem przesłanych plików, jeśli jesteś ich autorem). Twój komentarz zostanie opublikowany dopiero po zatwierdzenie. Może również zostać odrzucony i bezpowrotnie usunięty.