Vital Hasson

Vital Hasson był żydowskim krawcem, który stał się jednym z głównych pomocników niemieckich sił okupacyjnych w Salonikach, w Grecji. Pochodził z wykształconej, należącej do klasy średniej rodziny dziennikarzy, pisarzy, pedagogów i przywódców politycznych. Podobnie jak większość sefardyjskich Żydów z Salonik, wywodziła się ona od Żydów wypędzonych z Iberii w XV wieku, którzy mówili i pisali w judeo-hiszpańskim języku znanym jako ladino. Odegrał ważną rolę w prześladowaniach Żydów w Grecji. Mimo tego, że w czasie wojny, w 1943 roku, w ostatniej chwili udało mu się uciec gdy miał zostać deportowany, został aresztowany i skazany na śmierć. Był jedynym żydem, który został stracony w Grecji za kolaborację z nazistowskimi okupantami. Jeden z dziesiątek ocalałych Żydów, którzy zeznawali przeciwko niemu, określił go jako "mniej niż nic", czyli jako osobę, w gruncie rzeczy, nic nie znaczącą i nic nie wnoszącą w przedwojenną społeczność. Został stracony na Korfu 4 marca w 1948 roku.

W kwietniu 1941 r. Saloniki zostały zajęte przez wojska niemieckie. Dwa lata później Hasson, w niejasnych okolicznościach, objął stanowisko szefa żydowskiej policji. Stanowisko to dawało mu władzę nad około 200 pracownikami - miejscowymi żydami - pracownikami żydowskiej policji. Jednym z pierwszych działań Hassona było zgłoszenie się na ochotnika do roli "łowcy ludzi", przekraczając tym samym swoje uprawnienia. Tak też w maju 1943 r. przedostał się z Niemieckiej części Grecji do części Grecji okupowanej przez Włochów, w pogoni za salonickimi żydami uciekającymi przed nazistami, których był w stanie zidentyfikować. Jego wysiłki zostały udaremnione, ale wskazywało to na to, jak daleko był gotów się posunąć, by zadowolić swoich panów.

Kiedy w 1943 roku naziści utworzyli żydowskie getto w Salonikach, jednym z dwóch obszarów rządził Baron Hirsch. W drewnianych murach getta, które były otoczone drutem kolczastym i wieżami kontrolnymi, ponad 2000 żydowskich kobiet, mężczyzn i dzieci było stłoczonych w 593 pokojach. Szerzyły się choroby i przestępczość. Technicznie rzecz biorąc, gettem Barona Hirscha dowodził 23-letni niemiecki oficer SS. Hasson miał jednak dużą swobodę w wykonywaniu nazistowskich rozkazów.

Historyk Michaël MolhoMichaël Molho (ur. w 1891 r. w Salonikach, zm. w 1964 r. w Buenos Aires) - nauczyciel, rabin i lokalny historyk z Salonik. Opublikował kilka prac na temat historii społeczności żydowskiej w mieście. Kiedy w kwietniu 1941 r. Saloniki zostały zajęte przez Niemców, splądrowali oni jego osobistą bibliotekę, bogatą w rękopisy i rzadkie dzieła dotyczące historii, archeologii i religii w języku hebrajskim, judeo-hiszpańskim i francuskim. Udało mu się zachować część kolekcji, ukrywając książki w rodzinnym warsztacie tekstylnym. opisał zachowanie Hassona i nadużycia, których się dopuścił:

"Niesławny Vital Hasson był katem swoich braci, denuncjując, grabiąc i oszukując nieszczęsnych internowanych, traktując ich z niezrównaną dzikością i pogardą. Ubrany w jedwabie, buty, wystrojony, zawsze czysto ogolony, śmiały, triumfujący, z biczem powiewającym na wietrze i ustami pełnymi bełkotu, zawsze otoczony poplecznikami, podłymi, jęczącymi kreaturami, ten potwór, urodzony po życiu pełnym przygód, ze slumsów, z salonickiego wartownika, zachowywał się jak absolutny mistrz. Był sadystyczny i bezwzględny. Był żonaty, ale miał kochankę [...]. Jedna kochanka nie była wystarczająca dla nienasyconej lubieżności Hassona. Miał władzę, by chwytać wszystkie nieszczęsne kobiety, które miały nieszczęście przyciągnąć jego pożądliwe spojrzenie i przyprowadzał je do niego manu militari, pomimo ich jęków i protestów. Każdy, kto sprzeciwił się choćby najmniejszej jego zachciance, był poddawany najbardziej przerażającym torturom".

Wspomnienia o działaniach Hassona, które przewijają się w greckich, hebrajskich, ladyńskich i angielskich zeznaniach ocalałych, nie pozostawiają wątpliwości co do roli, jaką ten odgrywał. Mówiono, że Hasson pędził przez getto w powozie zaprzężonym w konie i zmuszał swoich kolegów żydów do zamiatania ulic. Przechadzał się w lśniących, niemieckich trzewikach, wyważał drzwi i wyrzucał z mieszkań ludzi. Okradał uwięzionych żydów, nosił się po getcie z otwartym workiem, do którego kobiety i mężczyźni mieli wkładać biżuterię i pieniądze, które udało im się zachować. Identyfikował młodych mężczyzn, którzy siłą byli wcielani do pracy przymusowej.

Bouena SarfattyBouena Sarfatty (1916-1997, urodzona w Salonikach) była żydowską grecką partyzantką z czasów II wojny światowej, autorką wierszy i znaną hafciarką. Należała do wyższych sfer Salonik. Po inwazji nazistów zgłosiła się na ochotnika do Czerwonego Krzyża, a także przenosiła wiadomości między młodymi mężczyznami w obozach pracy a ich rodzinami. Rozstała się z Vitalem Hassonem, przywódcą żydowskich kolaborantów. Była zaręczona, ale jej narzeczony został zastrzelony w dniu, w którym miał się odbyć ich ślub, po tym jak Hasson poinformował nazistów, że ten uciekł ze swojej grupy roboczej. O jej dokonaniach powstał film., bojowniczka ruchu oporu, jedna z mieszkanek getta i świadek zajść, mówiła o nim: Był jak lew wypuszczony z klatki.

Szczególnie okrutny Hasson był dla dziewcząt i kobiet. Zmuszał je do rozbierania się do naga, przeszukiwał ich genitalia w poszukiwaniu ukrytych pieniędzy, ścinał im włosy, gwałcił je i sutenerował innym. Traktował kobiety jak swoją własność. Sarfatty zeznawała po wojnie o traktowaniu kobiet. Podczas organizowania dystrybucji mleka w getcie Hirscha, została ona obezwładniona przez Hassona, który zmusił ją do picia mleka aż ta w końcu zwymiotowała a następnie pobił ją. Później Hasson zadenuncjował jej narzeczonego, uciekającego żołnierza armii greckiej, który został natychmiast zamordowany przez Niemców. Innym razem chciał wydać młodą dziewczynę - Sarikę Gategno - za swojego brata, Dino. Ta jednak, aby zniechęcić do przymusowych zaślubin, przez trzy miesiące nosiła tę samą sukienkę i spożywała wyłącznie alkohol i papierosy.

Od marca do sierpnia 1943 r. Niemcy skierowali 19 transportów żydów z Salonik do obozu zagłady w Oświęcimiu(Niem. Konzentrationslager Auschwitz) był kompleksem ponad 40 obozów koncentracyjnych i obozów zagłady prowadzonych przez nazistowskie Niemcy w okupowanej Polsce podczas II wojny światowej. Składał się z Auschwitz I - głównego obozu (Stammlager) w Oświęcimiu, Auschwitz II-Birkenau - obozu koncentracyjnego i obozu zagłady z komorami gazowymi, Auschwitz III-Monowitz - obózu pracy dla koncernu chemicznego IG Farben oraz kilkudziesięciu podobozów. Obozy te stały się głównym miejscem eksterminacji Polaków i ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej przez hitlerowców. (w tym jeden do Bergen-BelsenKonzentrationslager Bergen-Belsen – niemiecki obóz koncentracyjny istniejący w latach 1940–1945 w III Rzeszy w pobliżu miasta Bergen. Obóz został założony w pierwszej połowie 1940 jako obóz dla jeńców wojennych. Jeńcy byli przetrzymywani pod gołym niebem, stąd podczas pierwszej zimy 14 000 spośród nich zmarło na skutek głodu i zimna, jak i epidemii tyfusu plamistego.). W sumie 48 533 osób. Podróż do Auschwitz trwała od pięciu do ośmiu wyczerpujących dni. Prawie wszyscy przywiezieni tam saloniccy żydzi zostali natychmiast zamordowani. W pociągu do Bergen-Belsen znajdowały się rodziny kolaborantów i przywódców lokalnej społeczności żydowskiej. Znalazł się tam również ojciec Hassona, który, przed samą deportacją, publicznie wyparł się syna. Vital Hasson pozostał jednak w Salonikach.

Ucieczka

W 1943 roku zaaranżował ucieczkę na wschód z żoną, córką, ciężarną kochanką i około piętnastoma poplecznikami. Miał pieniądze na ten cel w postaci zrabowanej żydom biżuterii, złota, srebrnych monet i cennych przedmiotów zapakowanych w ciężkie walizy. Te bogactwa pozwoliły sfinansować ucieczkę przez Europę. Podczas niej kilka razy został rozpoznany przez żydowskich uchodźców z Salonik (w Albanii, Włoszech i Egipcie) i aresztowany przez przedstawicieli aliantów, ale w chaosie wojny Hasson wielokrotnie uciekał lub był zwalniany.

Proces i egzekucja

W końcu, po wyzwoleniu Grecji w październiku 1944 r., Brytyjczycy schwytali go i odesłali do Grecji na proces. Odbył się on latem 1946 r. i był sensacyjnym wydarzeniem, które poruszyło Saloniki i salonicką diasporę żydowską. Na ławie oskarżonych zasiadł wraz z innymi kolaborantami, zarówno żydami, jak i nie-żydami. Oskarżono go o pomoc Niemcom w deportacji żydów, w szczególności poprzez wskazywanie kryjówek tych, którzy próbowali uciec przed aresztowaniem, a także o liczne nadużycia, w tym gwałty na kobietach. Hasson został skazany na śmierć i stracony.

Jednym z członków plutonu egzekucyjnego był żyd uratowany z obozu w Oświęcimiu.

ŹRÓDŁO:
https://fr.wikipedia.org/wiki/Vital_Hasson
Renée Levine Melammed, « The Memoirs of a Partisan from Salonika », Nashim: A Journal of Jewish Women's Studies & Gender Issues, no 7,‎ 2004, p. 151–173 (ISSN 0793-8934, lire en ligne [archive], consulté le 13 avril 2022)
Sarah Abrevaya Stein, « Vital Hasson, the Jew who worked for the Nazis, hunted down refugees and tore apart families in WWII Greece », The Conversation,‎ 21 janvier 2020 (lire en ligne [archive])